VHO- Trong một ngày mới đây, chúng tôi có dịp tới tham quan mô hình trang trại mang tên Thạch Môn Trang nằm ẩn mình tại thôn Nam Lễ, xã Xương Lâm, huyện Lạng Giang (Bắc Giang). Chủ nhân của trang trại là ông Nguyễn Thế Cường và bà Nguyễn Thị Hà Châu.

 Ông Nguyễn Thế Cường (ngoài cùng bên phải) giới thiệu về các hiện vật trưng bày tại bảo tàng 

Là người có trên 50 năm gắn bó và thành công với nghề sản xuất gạch ngói, trong chính trang trại của mình, gia đình ông Cường đầu tư xây dựng mô hình bảo tàng bảo tàng Gạch ngói và sinh thái Thạch Môn Trang, được cấp có thẩm quyền cấp phép hoạt động. Đây là loại hình bảo tàng ngoài công lập đầu tiên trên địa bàn tỉnh Bắc Giang và cũng là Bảo tàng Gạch ngói đầu tiên tại Việt Nam. 
Từ mô hình bảo tàng gạch ngói đầu tiên 
Xuất phát từ tâm huyết và sự thành công với nghề sản xuất gạch ngói, gia đình ông Cường đã xây dựng Bảo tàng Gạch ngói tư nhân để lưu giữ và giới thiệu sản phẩm gạch ngói cho các thế hệ mai sau hiểu biết và trân trọng nghề truyền thống nghề, đồng thời cũng là để lưu giữ và quảng bá một phần lịch sử của nghề sản xuất gạch ngói ở Việt Nam. 
Cùng đó, nơi đây cũng sẽ tổ chức sưu tầm và trưng bày các loại gạch ngói trong khu vực Đông Nam Á và thế giới. Với ý tưởng được nung nấu trong nhiều năm, gia đình ông Cường đã sưu tập được bộ hiện vật gồm 275 mẫu (467 hiện vật) gạch, ngói các loại. Bộ sưu tập gạch ngói được trưng bày kết hợp hài hòa, đan xen, bổ trợ cho nhau giữa không gian, cảnh quan trong toàn bộ trang trại của gia đình. Trong đó, khu trưng bày chính được sử dụng bằng ngôi nhà sàn truyền thống, có diện tích khoảng 300m2, trong đó: Sàn tầng 1, trưng bày sưu tập hiện vật là gạch, ngói của Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử; gạch ngói của một số nước trên thế giới; sa bàn mô hình sản xuất gạch thủ công, gạch tuynel và một số dụng cụ sản xuất gạch thủ công xưa…. 
Sàn tầng 2, trưng bày sưu tập gạch, ngói của Tập đoàn Thạch Bàn; tư liệu, hình ảnh phản ánh sự hình thành và phát triển của Tập đoàn Thạch Bàn từ năm 1959 đến nay… Trong niềm phấn khởi, ông Nguyễn Thế Cường đã giới thiệu chi tiết với chúng tôi về bộ sưu tập gạch ngói của gia đình mình. Bộ sưu tập gạch ngói này rất đa dạng về chủng loại, nguồn gốc và giai đoạn lịch sử, được sưu tầm tại nhiều địa điểm trên khắp các vùng miền của đất nước từ đồng bằng, đến miền núi và cả nơi hải đảo xa xôi. 
Khi chia sẻ về nội dung hoạt động và hướng phát triển của bảo tàng, ông Cường khẳng định: “Bảo tàng đi vào hoạt động trước tiên sẽ là nơi tiếp đón các thế hệ cán bộ, công nhân đã và đang làm việc tại Tập đoàn Thạch Bàn, họ sẽ được gặp gỡ, giao lưu, trao đổi về nghề và đặc biệt họ có thể nhìn thấy chính mình ở trong đó, thấy được cả một giai đoạn lịch sử hình thành và phát triển, từ công trường gạch thủ công năm 1959 đến những nhà máy, xí nghiệp hiện đại ngày nay. Vì vậy, bảo tàng gạch ngói của gia đình trưng bày các hiện vật vừa cổ, vừa kim. 

 Hiện vật trưng bày tại bảo tàng

Đến sự kết hợp đan xen với cảnh quan sinh thái 
Dù không phải sinh ra trên mảnh đất này, nhưng gia đình ông Cường có đầy ắp những kỷ niệm về những năm tháng sống và làm việc tại Nhà máy Gạch Tân Xuyên (xã Xương Lâm, huyện Lạng Giang, Bắc Giang). Đó là lý do gia đình ông quyết định lựa chọn 3 quả đồi cằn cỗi ở xã Xương Lâm để đầu tư xây dựng trang trại. 
Bằng tình yêu thiên nhiên và đam mê sáng tạo, trong suốt 25 năm qua, gia đình ông Cường đã đầu tư cải tạo khu đất đồi cằn cỗi đến mức cỏ không mọc được thành một trang trại với các loại cây xanh, cây ăn quả, cây cảnh nghệ thuật quý hiếm. Ấn tượng đầu tiên khi tới thăm Thạch Môn Trang đó là chiếc cổng được xây dựng từ những khối đá lớn nặng từ 8 - 12 tấn, đó là lý do hình thành tên gọi Thạch Môn Trang, nghĩa là “Trang trại có cổng bằng đá”. Đi qua chiếc cổng đá, lại bắt gặp một biểu tượng bằng đá khác, có tên gọi “Sinh tồn” với bố cục sắp đặt gồm 2 khối đá: Khối đứng cao 8m, nặng 19,6 tấn; khối nằm có lỗ lớn xuyên tâm, nặng 10 tấn. Theo giải thích của gia chủ: Các khối đá này đều là nguyên khối tự nhiên, tượng trưng cho Dương và Âm; khi Âm Dương hòa hợp bên nhau, vạn vật sẽ sinh sôi, tồn tại bền vững. 
Đi qua biểu tượng “Sinh tồn” là khu vườn có diện tích khoảng 1.000m2. Đây là khu vườn phía trước Bảo tàng Gạch ngói được bố trí kết hợp hài hòa giữa những tác phẩm cây cảnh nghệ thuật với những lối đi được lát bằng đủ các chủng loại gạch mang màu sắc khác nhau, đan xen là những trụ nghệ thuật được xếp hoàn toàn bằng gạch. Đặc biệt ở chính giữa khu vườn được dựng một mô hình cột ống khói lò tuynel, hạng mục nổi bật của các Nhà máy sản xuất gạch, ngói hiện nay. Xung quanh khu vực trưng bày chính này được bao bọc bởi bạt ngàn các loại cây quanh năm hoa trái, đây đó là những ao, hồ với đủ các loại cây in bóng trên mặt nước trong xanh. 
Xa xa, nằm ẩn mình dưới những tán cây cổ thụ là ngôi nhà 5 gian được xây dựng theo lối truyền thống của vùng quê Bắc Bộ, là nơi dừng chân, đàm đạo cho khách đến tham quan. Có thể thấy, quần thể vườn cây quý hiếm nơi đây đã được quy hoạch và đầu tư chăm sóc trong nhiều năm với quy mô, số lượng lớn, tiêu biểu như: Vườn 150 cây Macca, vườn 100 cây tùng la hán, vườn 120 cây bưởi Diễn và đặc biệt là vườn cây cổ thụ gồm cây Bồ Đề, cây Gạo, cây Thị… được trồng trên đỉnh các quả đồi với vòm tán cao, rộng, tạo không gian cho các loài chim đến trú ngụ, kiếm ăn, làm tổ... 

 PHÍ TRƯỜNG GIANG