VHO- Lễ cúng “Mở kho lúa” của người H’rê là một phong tục đẹp với những nghi lễ mang đậm tính nhân văn, có tính giáo dục mọi người quý trọng thành quả lao động, giáo dục con cháu biết kính trọng ông bà, tổ tiên. Lễ cúng còn góp phần bảo tồn di sản văn hóa của đồng bào H’rê vùng cao huyện An Lão (Bình Định).

Lễ cúng “Mở kho lúa” diễn ra tại gia đình chủ nhà

Hằng năm, vào khoảng tháng 11, 12 dương lịch, khi hạt lúa, hạt bắp đã được đem cất kỹ cũng là lúc các gia đình người H’rê làm Lễ cúng “Mở kho lúa” với mục đích xin thần kho, thần lúa đừng hoảng sợ, cầu mong thần lúa yên tâm ở lại với gia đình, để gia đình luôn no đủ, không phải thiếu đói, không phải ăn củ, ăn khoai.

Lễ cúng được thực hiện tại kho lúa và tại gia đình chủ nhà. Nhân dịp này mời họ hàng, bà con trong làng sum họp, liên hoan. Thầy cúng Đinh Văn Ét, người có kinh nghiệm nhiều năm trong việc thực hiện các nghi thức lễ cúng chia sẻ: Để chuẩn bị lễ cúng, khi chủ nhà đã chọn được ngày lành sẽ tiến hành họp gia đình bàn, chuẩn bị dọn vệ sinh nhà cửa, kho lúa và chuẩn bị đồ cúng gồm: 1 con gà trống, 1 p’roang (cái sạp) được đan bằng cây đót trên phủ lá cà te; 1 ché rượu cần nhỏ, 1 thúng ka đáp, 2 thẻ cây loang krooc, trầu cau, gạo, 1 chai rượu nhỏ, 3 cái ly... Vào buổi sáng sớm ngày lành, không khí trong nhà, ngoài kho lúa nhộn nhịp, người người háo hức chờ đến giờ thiêng để cúng.

 Múa Xoang tại Lễ cúng

Lễ cúng tại kho lúa thường bắt đầu vào sáng sớm. Sau khi chủ nhà rót rượu mời ông bà và cắt tiết gà để cúng, thì đến lượt chủ nhà mời rượu thầy cúng để cúng phép. Thầy cúng xói rượu (xói có nghĩa là làm phép), thực hành các nghi lễ cùng với lời cúng: “Hỡi thần Lúa, thần Kho. Ta báo với thần Cơm, thần Lúa, ta bắt đầu xuất lúa kho nhà. Chúng tôi ăn lúa một kho này, chúng tôi ăn cho đủ năm giáp vụ, chúng tôi cho khách ăn đủ, số lúa thừa ta để lại mùa sau…”.

Khi đã cúng xong và cầu xin các vị thần chứng giám cho lễ vật cùng lời cầu nguyện của gia đình, lúc này vợ của chủ nhà dùng thúng ka đáp xúc lúa đem về nhà để giã cốm. Đến ngày hôm sau mới có thể xuất lúa khỏi kho nhiều ít tùy ý. Người H’rê quan niệm rằng, nếu đưa lúa gạo ra bên ngoài kho mà không cúng báo thần Lúa, thần Kho thì chủ nhà sẽ bị thần quở phạt.

Sau khi cúng xói tại kho lúa sẽ cúng tại gia đình chủ nhà. Nói về lễ cúng “Mở kho lúa”, ông Đinh Văn Ét cho hay: Sau lễ cúng tại gia đình chủ nhà, mọi người cùng quây quần ăn uống vui vẻ, mong các vị thần, tổ tiên phù hộ mọi người mạnh khỏe, nhà nhà no ấm, mùa màng bội thu. Đặc biệt, lễ cúng “Mở kho lúa” còn là dịp để bảo tồn các nét đẹp văn hóa truyền thống của người H’rê như múa Xoang, đánh cồng chiêng…

Ông Lương Lu, nguyên Trưởng phòng VHTT huyện An Lão cho biết: Lễ cúng “Mở kho lúa” của người H’rê cũng là dịp đồng bào phô diễn các điệu múa Xoang, đánh cồng chiêng...  Là dịp để  thế hệ trẻ học tập, khám phá nét đẹp văn hóa của dân tộc mình. Hy vọng, thời gian tới không gian lễ cúng “Mở kho lúa” của đồng bào H’rê sẽ được phục vụ khách du lịch, góp phần bảo tồn và phát triển kinh tế đời sống của người dân vùng cao.

PHAN HIẾU