VH- Yếm đào có rất nhiều tên gọi trong mỹ học trang phục của dân tộc Việt Nam truyền thống. Trong bộ trang phục của các cô gái quan họ vùng Kinh Bắc thì yếm là áo lót mình (bra trong tiếng Anh), mặc bên trong áo cánh, hoặc áo tứ thân. Phía dưới của áo cánh là váy, tạo thành một bộ trang phục cổ truyền của gái làng quan họ: Yếm áo-váy.

Và váy thường được thắt lại ngang eo lưng người con gái bằng thắt lưng, với màu sắc rực rỡ và nguyên thuỷ. Bộ trang phục này đẹp đến mức trở thành thơ trong thơ ca dân gian: Ba cô đội gạo lên chùa/ Một cô yếm thắm bỏ bùa cho sư/ Sư về sư ốm tương tư/ Ốm lăn ốm lóc cho sư trọc đầu. Yếm thắm đẹp đến thế cơ mà. Nên dân gian âu yếm gọi nó bằng những cái tên rất huê tình: Yếm điều, yếm đỏ, yếm thắm.
Tuy yếm là trang phục lót, mặc bên trong nhưng cái màu đỏ thắm của nó đẹp ánh ỏi và không một cô gái nào đi trẩy hội làng vùng Kinh Bắc ngày xưa lại không mặc chiếc yếm đào trong trang phục hội hè của mình. Và chắc chắn cô Tấm đã lọt mắt xanh của Nhà vua và trở thành Hoàng hậu khi đi trẩy hội bởi xống áo của cô chắc chắn có chiếc yếm đào.
Trong xã hội VN hiện đại của thế kỉ XXI hôm nay, vùng Kinh Bắc và các vùng văn hóa lân cận của châu thổ Bắc Bộ, người phụ nữ VN vẫn thích vẻ đẹp của bộ trang phục cổ truyền, đặc biệt là vẻ đẹp của chiếc yếm đào. Nhiều nhà thiết kế trang phục hôm nay đã biến tấu chiếc yếm thành thành áo hai dây và thậm chí thiết kế chiếc yếm thành chiếc áo-yếm, nghĩa là nó được mặc thay thế áo sơ mi. Khi chiếc yếm thay chiếc áo sơ mi thì yếm đã để lộ quá nhiều: Nó phơi trần chiếc lưng của người mặc yếm, vì nó chỉ được thắt hờ hững ngang lưng người mặc bằng 2 dải yếm. Do vậy biến tấu của yếm trong trang phục hiện đại sẽ trở nên khiên cưỡng nếu như chiếc yếm biến tấu này được mặc trong những tình huống không phù hợp.
Chiếc yếm đỏ bây giờ và bao giờ cũng vẫn đẹp nếu biết cách mặc và trưng diện nó trong các hoàn cảnh thích hợp. Vì thế, yếm đòi hỏi tha thiết một ứng xử văn hóa thích đáng, từ nguời phụ nữ VN hiện đại và duyên dáng của ngày hôm nay. Nhất là những người đẹp VN.

PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái