VHO - Làng văn hóa truyền thống – làng đá Thạch Khuyên thuộc xã Xuất Lễ, huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn có truyền thống văn hoá lâu đời với những nét văn hoá, kiến trúc truyền thống đậm bản sắc dân tộc đã trở thành điểm du lịch thu hút đông đảo du khách đến tham quan, trải nghiệm.

[EasyDNNGallery|156448|Width|600|Height|500|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

Làng văn hóa truyền thống - làng đá Thạch Khuyên

Làng văn hóa truyền thống – làng đá Thạch Khuyên có truyền thống văn hoá lâu đời với những nét văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc, đặc biệt là văn hoá đặc sắc của các dân tộc Tày, Nùng, mỗi dân tộc đều có những lễ hội riêng gắn với phong tục, tập quán, tín ngưỡng và lao động sản xuất.

Hiện nay, Làng văn hóa truyền thống - làng đá Thạch Khuyên với hơn 100 hộ gia đình, khoảng 450 người, chủ yếu là dân tộc Tày, Nùng định cư lâu đời. Làng nằm cạnh đồng lúa bán bậc thang, nhìn ra những núi trùng điệp, vẫn giữ còn giữ được vẻ đẹp tự nhiên đầy thu hút. Môi trường tự nhiên và môi trường xã hội nhân văn chưa chịu sự tác động và ảnh hưởng xấu của hoạt động du lịch, do đó vẫn giữ được tính nguyên sơ, mang đậm nét văn hóa truyền thống.

Đặc biệt, toàn bộ Làng có kiến trúc khá đồng nhất, với hàng chục nhà trình tường, thoạt trông thì rất giống nhau nhưng khi nhìn kỹ sẽ nhận ra sự khác biệt trên các chi tiết của từng ngôi nhà, không gian thân thiện với nền đất tường đất sét, hài hòa với thiên nhiên.

Những ngôi nhà trình tường và các công trình bằng đá đã tồn tại, chở che các thế hệ người dân Thạch Khuyên qua thăng trầm lịch sử, là nguồn tài nguyên văn hóa quý giá để phát triển du lịch.

Từ lâu, làng đá Thạch Khuyên đã trở thành điểm tham quan nổi tiếng xứ Lạng, người dân làng đá Thạch Khuyên sớm ý thức trong việc giữ gìn môi trường, bà con di chuyển chuồng trại chăn nuôi cách xa nhà ở, đường làng, ngõ xóm khang trang, sạch sẽ, nghề truyền thống vẫn được giữ gìn và phát huy...

[EasyDNNGallery|156424|Width|600|Height|500|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

Người dân làng đá Thạch Khuyên luôn có ý thức giữ gìn môi trường và cảnh quan thiên nhiên. Ảnh: T.L

Hằng năm vào mùa xuân - mùa lễ hội, tại Thạch Khuyên thường được tổ chức lễ hội Ba Sơn vào ngày mồng 6 tháng 2 âm lịch. Lễ hội Ba Sơn tại xã Xuất Lễ, huyện Cao Lộc luôn náo nức, tươi vui với những nét đẹp văn hóa đặc sắc. Trong quá trình diễn ra Lễ hội có một bộ phận không nhỏ đồng bào từ các địa phương lân cận đến dự hội với những làn điệu Sli, lượn họ tỏ tình hò hẹn nhau đã làm tăng thêm tính đậm đà bản sắc dân tộc.

Bên cạnh các loại hình trình diễn nghệ thuật, tại lễ hội Ba Sơn còn có các hoạt động thu hút đông đảo nhân dân trong vùng và du khách như hát Sli, hát Lượn, hát Then– đàn Tính, hát Cỏ Lẩu, múa sư tử, kéo co, đẩy gậy, ném còn…là những nét văn hóa tiêu biểu trong đời sống của người dân Tày – Nùng, góp phần đưa Thạch Khuyên trở thành điểm thu hút du khách tới tham quan, tìm hiểu, khám phá.

[EasyDNNGallery|156426|Width|600|Height|500|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

Làng đá Thạch Khuyên hiện còn lưu giữ nhiều ngôi nhà trình tường truyền thống của người Tày, Nùng

Hiện, Thạch Khuyên vẫn còn lưu giữ lại những mái nhà đất trình tường lợp ngói ân dương truyền thống với số lượng khoảng 15 nhà. Nhà sàn được dựng lên theo hướng chếch Đông –Bắc không chỉ để thích nghi với địa hình miền núi mà đây cũng là nếp sống văn hoá lâu đời của đồng bào các dân tộc sinh sống ở khu vực này. Những ngôi nhà trình tường nơi đây mang đậm kiến trúc bản địa truyền thống - lưu giữ được nét văn hoá sơ khai từ trước đến nay, được làm bằng đất trình tường dày khoảng 40cm, lợp ngói âm dương, có tường rào đá vây quanh... được phân bố gần nhau mang tính chất cộng đồng rõ nét. 

Bên cạnh đó, người dân luôn có ý thức giữ gìn môi trường và cảnh quan thiên nhiên. Các hộ dân đã hình thành nếp suy nghĩ tham gia mô hình du lịch cộng đồng cũng như người dân trong thôn, xã luôn có thái độ ứng xử thân thiện với khách du lịch, không có hiện tượng chèo kéo và chặt chém khách du lịch. Đây là những điều kiện thuận lợi để phát triển loại hình du lịch cộng đồng.

Cùng với đó, làng đá Thạch Khuyên nằm trong vùng quy hoạch phát triển không gian du lịch trung tâm bao gồm thành phố Lạng Sơn và huyện Cao Lộc. Có vị trí và vai trò du lịch, không gian này giữ vai trò trung tâm đối với các không gian du lịch khác; là đầu mối khách du lịch đến tỉnh Lạng Sơn cũng như các khu, điểm du lịch khác với các loại hình sản phẩm du lịch văn hóa, tâm linh; du lịch tham quan; du lịch thương mại cửa khẩu và du lịch hội nghị, hội thảo.

Có thể nói, cho đến nay, người Tày, Nùng ở Làng đá Thạch Khuyên vẫn gìn giữ và bảo tồn khá tốt những giá trị văn hóa truyền thống như nhà ở, phong tục tập quán, lễ hội truyền thống... Tuy nhiên, do sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế thị trường, sự hội nhập và giao thoa văn hóa mạnh mẽ với các dân tộc khác, một số giá trị văn hóa truyền thống đã ít nhiều đã chịu sự tác động, ảnh hưởng, mất dần bản sắc và có nguy cơ mai một như nhà ở của các hộ gia đình dần thay đổi, bên cạnh đó là phong tục tập quán, nghi lễ tín ngưỡng, các làn điệu dân ca, trang phục truyền thống...

[EasyDNNGallery|156425|Width|600|Height|500|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

Hiện nay nhà ở của các hộ gia đình làng đá Thạch Khuyên đã dần thay đổi cần có giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị

Trước nguy cơ mai một, mất đi dần các bản sắc văn hoá truyền thống, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống làng, bản của các dân tộc thiểu số trên địa bàn Lạng Sơn nói chung, làng đá Thạch Khuyên xã Xuất Lễ, huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn nói riêng là vấn đề cần thiết, cấp bách và có ý nghĩa vô cùng quan trọng, hướng tới xây dựng nơi đây trở thành điếm đến hấp dẫn du khách gần xa mỗi khi đến với xứ Lạng.

Do đó, UBND huyện Cao Lộc đang xây dựng kế hoạch bảo tồn và phát huy Làng văn hóa truyền thống – làng đá Thạch Khuyên trở thành Làng văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng, nhằm triển khai có hiệu quả các nội dung của Dự án 6 về "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch" giai đoạn I của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn.

Việc đầu tư bảo tồn Làng văn hóa truyền thống – làng đá Thạch Khuyên góp phần xác lập hệ thống sản phẩm du lịch độc đáo, kết nối với nguồn tài nguyên du lịch chung của tỉnh Lạng Sơn sẽ tạo nên những “đặc sản văn hóa” độc đáo đáp ứng tốt nhu cầu hưởng thụ văn hóa, tinh thần của người dân địa phương và du khách.

QUỲNH VY; ảnh: H.MẠNH